İlk olarak 2021 FIFA Arap Kupası’nda uygulanmaya başlayan yarı otomatik ofsayt teknolojisi, 2023-2024 Trendyol Süper Lig’in de ikinci yarısı itibarı ile hayata geçti. Dünya Kupası’nın ardından Şampiyonlar Ligi’nde de uygulanan yarı otomatik ofsayt sistemi, kimilerine göre hakemlerin işini kolaylaştırmada avantaj sağlarken kimilerine göre yeni tartışmaları da beraberinde getirdi. Peki, yarı otomatik ofsayt sistemi (teknolojisi) nedir, ne işe yarar, nasıl çalışır ve hangi liglerde var? İşte detaylar.
2012’de futbolda kendisine yer bulan gol çizgisi teknolojisi 2014 Dünya Kupası’nda; 2016’da futbol kurallarını oluşturan IFAB’ın onay verdiği VAR sistemi ise 2018 Dünya Kupası’nda en büyük sınavlarını verdiler. Gol çizgisi teknolojisi beklendiği biçimde işe yararken VAR, faydası kadar tartışmaların da konusu oldu. VAR’ı bir kenara atmak gerekirse 2021 Dünya Kupası ile beraber futbolda yeni bir teknoloji uygulamaya konuldu. Bu sistemin adı, SAOT olarak da adlandırılan yarı otomatik ofsayt teknolojisi (sistemi)…. Peki, yarı otomatik ofsayt sistemi nedir, ne işe yarar, nasıl çalışır ve hangi liglerde var? Futbolda yeni tartışmaları da beraberinde getiren bu sistemle ilgili detaylara yakından bakalım.
İçindekiler
Önce Avrupa’da…
İlk olarak FIFA tarafından düzenlenen ve 16 Arap ülkesinin milli takımlar seviyesinde bir araya geldiği 2021 FIFA Arap Kupası’nda kullanılan teknolojiye Şubat 2022’de oynanan FIFA Kulüpler Dünya Kupası’nda da yer verildi.
2022 Dünya Kupası’nda da yarı otomatik ofsayt sistemi kullanılırken UEFA da SAOT’a kucak açtı. Böylelikle, UEFA Şampiyonlar Ligi’nde de yarı otomatik ofsayt teknolojisi kullanılmaya başlandı.
Yarı Otomatik Ofsayt Sistemi Nedir, Nasıl Çalışıyor?
UEFA’nın “ofsayt kararlarını hızlı ve daha doğru” belirleyeceğini söylediği SAOT için stadyum çatısına 10 ya da 12 özel kamera monte ediliyor. Bu kameralar ve uzuv takip teknolojisi vasıtasıyla, her oyuncunun vücudundaki 29 farklı noktadan, saniyede 50 kez veri alınıyor.
Aynı zamanda topa entegre edilen bir takip cihazı topun konumunu saniyede 500 sinyal göndererek VAR odasına iletmekte.
Böylece bir ofsayt kararı verilmesi gerektiğinde, görüntü işleme algoritmaları neredeyse eş zamanlı olarak kareler sunabilecek.
‘Yari Otomatik’ İle Ne Kastediliyor?
Nihai kararı VAR koltuğunda oturan hakem veriyor. Aynı zamanda örneğin ofsayt pozisyonunda yer alan hücum oyuncusunun oyuna müdahale edip etmediği gibi yorum gerektiren kararları da hakemler veriyor. Söz konusu teknolojiyi “yarı otomatik” yapan da bu yorum detayı.
VAR’dan Daha Hızlı, Daha Net!
VAR’ın ofsayta ilişkin en büyük problemi, Türkiye’de de ciddi tartışmalara neden olan “çizgi çekme” konusu. Çizgilerin nerede olacağına manuel olarak belirlenen noktalar sayesinde karar verilmesi yüksek tansiyon ortamında önemli bir zaman kaybı olarak görülüyor. Bununla birlikte televizyonların saniyede gösterebildiği kare sayısı VAR’ın tam olarak doğru sonuç vermesini olanaksız kılıyor. Zira topun ayaktan çıktığı anı VAR ile tespit edebilmek mutlaka hata payı barındırmakta.
FIFA Futbol Teknolojisi ve İnovasyon Direktörü Johannes Holzmuller şöyle açıklıyor:
“Odak noktası her zaman iki konu üzerinde. Birincisi vuruş noktası. Teknolojinin yardımıyla topla oynandığı anı tam olarak belirleyebileceğimizi umuyoruz. İkinci nokta; hücum veya defans oyuncusunun hangi vücut kısmının kale çizgisine daha yakın olduğunu belirleyebilmemiz. Teknolojinin yardımıyla daha doğru ve daha hızlı olabileceğimizi umuyoruz.”
Yapay zeka, kameralar aracılığıyla çok daha iyi bir görüntü oluşturacak. FIFA, oyunun durmasına gerek kalınmayacağına ve bir oyuncunun ofsayt olup olmadığına dair kesin cevapların çok daha hızlı geleceğine inanıyor.